Wie heeft nooit het gevoel gehad, dat alles met elkaar te maken heeft? Of sterker nog, dat alles met elkaar verbonden is, of zelfs te herleiden tot hetzelfde? Het overkomt mij in ieder geval steeds vaker. Het lezen van goede boeken waarin deze thematiek verwerkt is, helpt daar natuurlijk wel bij.

De boeken van Haruki Murakami fascineren lezers uit inmiddels alle windstreken van de wereld. Zijn verhalen zijn in te delen in fijngevoelige persoonlijke verhalen over persoonlijke ontwikkeling en in epische, maar even fijngevoelige, zoektochten naar grote betekenisgeving. Uiterlijk zijn deze stijlen verschillend, maar uiteindelijk liggen de thema’s ook bijzonder dicht bij elkaar.

Op het nachtkastje van Murakami zou de literatuur van Bataille liggen. Deze filosoof benadrukt de inbedding van het individu, het subject, in een netwerk van sociale relaties. Volgens Bataille is deze verbinding zodanig van aard, dat een persoon niet is zonder dat netwerk. Het is niet moeilijk te zien, hoe Murakami geïnspireerd is door dergelijk verbindings-denken.

Om met een enkel voorbeeld te beginnen (meer zullen later volgen), breng ik de pruiken-scène in herinnering uit The Wind-Up Bird Chronicle. De hoofdpersoon uit dit boek helpt zijn buurmeisje tijdens één van haar werkdagen. Ze werkt voor een pruikenmaatschappij waarvoor ze op straat tellingen moet houden van kalende mannen. Volgens recensent Jay Rubin laat deze scène zien dat Murakami in zijn steeds serieuzer wordender werk nog altijd zijn humor heeft behouden.

Hoewel de scène inderaad bijzonder vermakelijk is, gaat Jay Rubin eraan voorbij dat Murakami hiermee wel degelijk iets wil vertellen. Zijn hele boek (waarover later meer), gaat over innerlijke reflectie met als ontdekking dat zichtbare verschijningsvormen verbonden zijn met zaken die we liever zouden ontkennen of vergeten. Zowel Bataille als Murakami vertellen ons daarbij, dat hier een sterke verbinding bestaat met de (technologische) vooruitgang.

Deze technolgische vooruitgang stelt ons in staat om steeds meer lijden uit te schakelen. Tenminste, dat trachten we. Want onder het oppervlakte woekert het lijden onverminderd voort. Dit is wat Murakami, inderdaad humoristisch, vertelt wanneer hij zijn hoofdpersoon op pad stuurt om potentiële klanten van pruiken te tellen. De technologische vooruitgang, vertegenwoordigd door de fabrikant van de pruiken, stelt mannen in staat om het voor velen onvermijdelijke te verhullen: kaalheid. Maar onder het haarstukje zal de kale waarheid altijd voort blijven bestaan.

Zij die hier de ernst niet van inzien, doen er goed aan om het juli-nummer van de Vrij Nederland te lezen. Daar wordt beschreven hoe de pruiken, hair-extensions en haarstukjes die in het Westen zo lustig gedragen worden, tot stand komen. Het haar wordt verkregen van mensen uit India, die in tempels hun haar laten afscheren. Ze doen dit om, door hun aardse trots af te werpen, in de gunst te vallen van een God. Schokkend is dan, dat veel van die tempels gerund worden door de fabrikant van hair-extensions.

De pracht van onze welvaart, onze gezondheid, geloof en wulpse haarlokken kan alleen maar voortkomen uit de armoede, ongezondheid, geloof en kaalheid van anderen. Maar die anderen zien we niet. We zullen ons nooit helemaal van hen los kunnen maken, maar kunnen ons er ook nooit volledig mee verbinden. Helaas is voor dat laatste diepgaande innerlijke reflectie nodig, maar dat doen we steeds minder in deze snelle tijden.